Nəzrin Mahu - Canavarlarla yaşamaq

“İnsanların qəddarlığı və heyvanların mərhəməti...”

Mən canavarların arasında yaşadım, bədənim və ruhumla canavara çevrildim. Buna görə də insanlar içimdə yaşayan şiddətli qüvvəni, hücuma məruz qalanda dişləmək üçün qarşısıalınmaz istəyi, öldürə bilmədiyim aclığı  və məni qapalı saxladıqları vaxtdan bəri hər yerdə aradığım vəhşi azadlığı anlamırlar.

(Mişa Defonseka)

İnsan yarandığı andan mübarizə aparır, savaşır, öldürür. Həyatı naminə, azadlığı  naminə, Vətən naminə, sevdiyi insan, istəkləri naminə. Tarixin səhifələrini vərəqləyib, Homo Sapiensin əlində nizə ilə buzovu ovladığını, tayfalar, xalqar, millətlər arası yürüşləri, müharibələri, təkcə xronoloji həcmdə deyil, həmçinin insan şüurunun inkişaf xətti üzrə izləyəndə, bəşəriyyətin get-gedə “mübarizə” və “müharibə” anlayışları ilə bağlı həddən-ziyadə kəskinləşdiyini müşahidə etmək olar. İnsan çox uzun şüur inkişafı yolundan keçdi, o, dil açmaq, fikrini ifadə etmək imkanına sahib oldu, (tədricən heyvanlarda öz şüur inkişafına görə seçilməyə başladı), ictimai formasiyalar dəyişdi, şəhərlər, dövlətlər yaranmağa başladı. Yaxşı mənada vahimə yaradan bütün bu nəhəng dəyişikliklərin fonunda dəyişməz olan yeganə məfhum insanın içində olan atəş, hirs, qəzəb oldu. Və yenə də bu gün “şüurlu”, “sağlam düşüncəli” insan əlinə silah alıb özü kimisinin canını alaraq nəyəsə nail olduğunu, həyatın ən yüksək zirvəsinə çatdığını zənn edir. 

İkinci Dünya Müharibəsi bəşər tarixinə möhür vuran bir dəhşətdir. Bu mövzu haqda yazılan kitabların, çəkilən filmlərin, yaradılan əsərlərin sayı-hesabı yoxdur. “Canavarlarla yaşamaq” filmi də bu qəbildəndir, fransız rejissoru və prodüseri Vera Belmonun Mişa Defonsekanın yazdığı ədəbi əsər prizmasından keçən əsrin dəhşəti haqda kinematoqrafik baxışlarını ehtiva edir. 

1997-ci ildə belçikalı yazıçı Mişa Defonsekanın (əsl adı Monik de Vael) “Mişa: Holokost haqda memuarlar” adlı kitabı nəşr olunmuşdur. Bu kitab tez bir zamanda bütün Avropada məşhurlaşmış və dünyanın 18 dilinə tərcümə olunmuşdur.

2007-ci ildə isə fransız rejissoru və prodüseri Vera Belmon bu kitabı ekranlaşdırır. 

Müharibə... Qapını döymür, içəri girmək üçün icazə istəmir, əksinə, amansız qasırğa kimi insanların dinc həyatına daxil olur, yolundakı hər şeyi məhv edir. Müharibəyə müxtəlif cür baxmaq olar - döyüşə gedən əsgərin gözündən, övladlarının həyatına görə qorxan ananın gözü ilə, aclıqdan və soyuqdan əldən düşmüş blokadadan çıxanın gözü ilə... Lakin ən dəhşətlisi müharibəni körpənin gözləri ilə görməkdir. Nə baş verdiyini anlamayan, valideynlərinin üzündən təbəssümün nəyə görə əskik olduğunu, ətrafdakı evlərin nə üçün yandığını, göydə dəhşətli qəribə quşların uçduğunu anlamayan körpənin gözləri ilə.

(Mişa Defonseka)

1941-ci il. Daha bir ürkək, təmiz məxluq, balaca yahudi qızı- Mişa bu əsrdə, insan qəzəbinin, vəhşiliyinin həddi-hüdudu olmadığı dövrdə dünyaya göz açır, bütün dəhşətlər içərisində digər uşaqlar kimi maraqlı həyat sürmək istəyir. Lakin müharibənin hər kəsə olduğu kimi ona da rəhmi gəlmir. O həyatını itirmir. Həyatını itirsəydi, bəlkə də bundan daha yaxşı olardı. Dəhşətli bir şey baş verir. Mişanın valideyinlərini Belçikadan sürgün edirlər. Balaca qızın isə bir ailə tərəfindən müvəqqəti himayədarlığa götürülməyinə baxmayaraq o, talenin ixtiyarına buraxılaraq yetim qalır. Mişanın müvəqqəti himayədarlığa götürüldüyü andan Belmon filmdə qeyri-insani münasibəti, şovinizmi qabarıq şəkildə vurğulayaraq bunu süjet xəttinin əsası kimi lentə alır (bu filmdə insanı indən belə “vəhşi” sözü  ilə müqayisə etmək bir qədər kobud çıxır, çünki insan və heyvan arasında kəskin fərq nəzərə çarpacaq). Mişa bu ailəyə ayaq basdığı andan istehza obyektinə çevrilir, hər cür təhqirlərə məruz qalır. Pul müqabilində yahudi qızını götürüb saxlamaq o qədər edə xoş deyildi madam Vale üçün və o yahudilərə qarşı olan bütün nifrətini günahsız qızdan çıxırdı. Yalnız Joze (madam Valenin qardaşı) və Marta Mişaya isti münasibət bəsləyərək ona öz övladları kimi yanaşırlar. Mişanın həyatına çox az da olsa bir işıq saçmış olur. O burada təkcə əsl insanlarla təmasda olmur, həmçinin sadiq, sədaqətli məxluqlarla - mama Rita və papa Ritayla (itlər) dostlaşır. Tale bu dəfə də Mişanı çətinliklə üz-üzə qoyur. Mişa ona valideyinlərinin yoxluğunu unutduran Joze və Martanı itirir. Onları da sürgün edirlər. Mişa valideynlərini axtarıb tapmaq üçün yollanır şərqə. 

Qızcığazın valideynlərinin axtarışı ilə bağlı verdiyi qəti qərar çox gözlənilməz uzun çətin bir həyat yoluna çevrilir.

Filmboyu çarəsiz qızın ağlasığmaz çətinliklərdən keçməyinə baxmayaraq, o, içindəki qorxunu, həyəcanı, gözlənilməyən təhlükələrdən yaranan çaşqınlığı rədd etmişdir. Tədricən həyat uğrunda keçdiyi imtahan Mişanı fiziki baxımdan insani keyfiyyətlərdən məhrum edir. O, çöllərə, meşələrə düşərək hevanları ovlayaraq onlarla qidalanır, düşdüyü vəziyyətlərdən irəli gələrək müəyyən bacarıqlara sahib olur. Və çox tez bir zamanda meşədə canavarlara rast gəlir, təbiətin tamdəyərli doğma məxluquna çevrilir. Xəyalında zənn etdiyi “mama Rita” onu müşayət edərək, sanki yenidən həyata qaytarır.

“Canavar”, “Canavar və insan”, “Canavar və körpə” ifadələrinin anlamı çox qədim dövrlərə gedib çıxır. 

Tarixən dünyanın əksər xalqları üçün canavar qəzəbin, aqressivliyin və vəhşiliyin, tamahkarlığın və qaniçənliyin, hiyləgərliyin simvoludur. Avropalıların şüurunda canavar həm də əsl müqəvvanın, şərin və şeytanın özünün dəhşətli təcəssümüdür. Halbuki Belmon filmdə bunun tam əksindən bəhs edir və canavarın əslində necə mərd və sədaqətli bir məxluq olduğunu vurğulayır. Canavarın hərbi şücaəti, zəifləri qorumaq istəyi və liderlik qabiliyyəti bir çox rəvayətlərin yaranmasına səbəb olub. Və bu rəvayətlərə əsasən canavarlar bir çox tayfaların əcdadları olub.

Qədim Roma imperiyasının yaranmasında canavarın rolu danılmzadır.  Çar Numitorun paxıl qardaşı Amuliy onun körpələrini – Romul və Remi Tibr çayına ataraq öldürmək istəyir. Lakin körpələr sağ qalır, və canavar onların ağlamağını eşidib, onlara süd verir. Kapitoli canavarı bir çobanın onları aşkar etdiyinə qədər hər gün əncir ağacının altında olan iki körpəyə qayğı göstərir. 

Bozqurdun xilaskarlıq missiyası ideyası bir çox qədim türk əfsanələrində və yazılı abidələrində öz əksini tapmışdır. “Oğuz-namə” dastanında Oğuz Xaqan yürüşə çıxmazdan öncə tayfa soydaşlarına belə bir nitqlə müraciət edir: “Kaqan oldum, yay-qalxan alaq, “lütf” olsun tamqanın, “Mavi qurd” uran olacaq”. (Uran döyüş nidasıdır.)

Əfsanələrdən digəri belə səslənir. Bir kənddən olan kiçik bir oğlan qonşularının basqınından sağ çıxan yeganə uşaq idi - heç kimin və düşmən döyüşçülərinin onu cənnətə göndərməyə cəsarəti çatmadı. O, özünün qayğısına qalması üçün çox balaca idi (daha çox körpə kimi), lakin onu dişi canavar tapdı, qorudu və südü ilə yedirdi. 

Sadalanan hekayə və əsatirlərdəki bozqurd, canavar kultları və “canavar və körpə” ideologiyası filmdə açıq-aşkar vurğulanıb. Bir insanın körpəyə rəhmi gəlmədiyi halda, vəhşi heyvan-canavar onun üçün yemək ovlayıb gətirir, ona qucaq açıb özü bunu dərk etmədən bütün dünyanı ona bağışlayır. Kiplinqin “Cəngavərlər kitabı”nı və Berrouzun “Tarzanı”nı xatırlasaq, görə bilərik ki, ən təhlükəli heyvanlar belə körpəyə toxunmurlar. Təbii ki, bu ədəbi əsərlərin əsasında bir qədər fantastik motivlər mövcuddur və belə şeyi təsəvvür etmək çətindir və hətta qeyri-mümkündür. Parçalayıb öldürmək, ovlamaq heyvanların təbiətini təşkil edən başlıca xüsusiyyətlərdir. Lakin analıq instinkti təkcə insanlara deyil, heyvanlara da xasdır. Mişa hər dəfə insanlardan daha da çox iyrənərək təbiət qoynuna bir addım daha yaxınlaşır. O, möhkəm inandığı düşüncələrinin, məyus olduğu məqamların və ümid etdiklərinin toqquşma zirvəsindədir. Canavarlar qızı o qədər qayğı ilə bürüyürlər ki, tədricən heyvani xüsusiyyətlərə yiyələnərək, onların hərəkətlərini təqlid edərək, qoxusunu üzərinə alaraq o, doğmalıqdan əskik olmaq istəmir. Burada ağıl və instinkt vəhdəti xüsusi bir güc doğurur. O əsla tək olmadığını dərk edir, özünü ayaq üstə tutmağa çalışır, və bu, onda bir ümid hissi yaradır, valideyinlərini tapmağına dair ümid hissi. 

Filmin heyrətləndirən məqamı Mişanın həyat uğrunda apardığı mübarizəsidir. Dünyanı öz oduna alan dəhşətin içində Mişa bilinmir ölən, bilinmir yaşayan valideynlərini axtarıb tapmaq niyyətində idi. Valideynlərinə bağlayan möhkəm sevgi, mama Ritadan əxz etdiyi sevgi hissi və inam hissi onu təslim olmağa qoymadı. Yeddi yaşlı Mişanın ölçdüyü bu üç illik qəfil məsuliyyətli uzun yol onun dayanıqlı xarakterini itiləyərək, gözlərini çox şeyə açdı. Amma onun daxilinə sevgi hissi rəhbərlik etdi, onu ayaqda saxlayan bir çox tamaşaçını qıcıqlandıran soyuqqanlılığı oldu. Bu həm də onun daxilində gedən, bir növ öz şəxsiyyəti ilə bağlı olan mübarizə idi. Müharibə illəri ərzində balaca qız özünü ititrməməsi üçün öz kiçik aləmini yaratdı, onun anası mama Rita, sirdaşı anasının ona bağışladığı gəlinciyi Geruşa, qalxanı isə öz möhkəm xarakteri oldu. Filmin açılışı həm qəhrəmanın, həm də tamaşaçının qəlbinə möhkəm zərbə vurur. Mama Ritanı, Papa Ritanı və digər qurdları ovçular öldürürlər...

“Canavarlarla yaşamaq” bir insanın silah vasitəsilə təkcə cəmiyyətdə deyil, həm də təbiətdə yaratdığı xaosu nümayiş etdirir. Tanrının yaratdığı bütün varlıqlar fövqəldirlər. Canavar isə təbiətin nüfuzunu əks etdirən xüsusi varlıqdır. Onun baxışlarında, ulamasında bir mistisizm hökm sürür. Onun varlığı qoruyucu qüvvəni ehtiva edir. Mama Rita və Papa Rita (canavarlar) meşə ilə yanaşı həm də Mişanın tilsimi idilər. Məhz ona görə onlar öləndən sonra həm meşə, həm də Mişa yetim qaldığını hiss etdi. Mama Ritanın ölüm səhnəsində Mişa onun cəsədi üzərində ağlayaraq: “Onlar niyə belə edirlər axı?” sualını verir. Yəni “Onlar niyə öldürürlər, niyə əzab verirlər, niyə incidirlər, atamı, anamı niyə sevmirlər və əlimdən alıblar?” suallarını birdən verir. Bu göz yaşlarında müşahidə olunan, bu sualda səslənən çarəsizlik əsl vəhşinin kim olduğunu bəlli edir.

Belmon tamaşaçının filmboyu baş qəhrəmanla birgə çəkdiyi əzabı sona kimi çatdırmır. Mişa xilas olunur. Üç il gəzib dolaşdığı yollar qızcığazı inanılmaz hala gətirir. O həm sağlığından, həm psxiloji halından, həm qız görkəmindən məhrum olur. Mişanın daxilində dəyişməz olan onun sadiq dostlarına - mama Rita və papa Ritaya olan möhkəm alovdolu sevgisi olur. Xəstəxanaların birinə yerləşdirilən qızcığazı Joze tapır. 

 -Gəzə bilirsən?

(Mişa, başını sallayaraq “hə” deyir)

-Onda gedək evə.

-Yox, mən valideynlərimi burada gözləyəcəm.

-Onları bizdə gözləsən daha yaxşı olar. Qarnını Martanın bişirdiyi dadlı yeməklərlə doldurarsan.

-Onlar mənim qayıtdığımı necə biləcəklər?

-Hər gün bura gələcəyik.

-Hər gün?

-Hər gün.

-Söz verirsən?

-Kişi sözü verirəm.

(Mişa və Jozenin dialoqlarından fraqment)

Film heyətinin işi Matilda Qoffartın biganə qoymayan oyunu ətrafında birləşir. Operator Pyer Kotro, bəstəkar Emili Simon balacanın yaşadıqlarını məharətlə vurğulayıblar. 

Bir neçə il bundan öncə kitabın müəllifi bu hekayənin əslində fantaziya məhsulu olduğunu boynuna almışdır. Monik de Valın valideynləri həqiqətən nasistlər tərəfindən deportasiya edilmişdirlər, lakin yahudilər deyil, Belçika Müqavimət Hərəkatında iştirak edən katoliklər idi; “xatirələrin” digər təfərrüatları da uydurma idi. Bu məqam oxucuları üzsə də, fantaziya məhsulu olmaqla belə, insanın qəlbini parçalayır. Birinci və İkinci Dünya Müharibələri dövründə insanların yaşamadığı dəhşətlər qalmamışdı. Qorxusundan meşəyə qaçıb, orada donub öləni kim, əsrilikdə min əzabdan keçəni kim, diri ölü kimi yaşamağa davam edəni kim... Bu, insanların yaşadıqlarının bir zərrəsidir sadəcə. Ona görə zənnimcə, Mişa Defonseka obrazının və onun keçdiyi sınağın real olduğunu qəbul etmək olar. Müharibə haqda sənədli, bədii filmləri izlədikdən sonra, bu hekayənin real olduğundan əmin olmaq olar. 

Qeyd edim ki, Müharibə haqda çəkilən filmlərin hərəsi ayrılıqda insan həyatının özünəməxsus faciəvi dövründən bəhs edir. Bu filmdə baş qəhrəman Mişa Defonsekadır. Obrazı canlandıran aktrisa Matilda Qoffartın performansı biganə qoymur. O, öz yaşına görə olduqca ciddi bir iş ərsəyə gətirmişdir. Matilda Qoffart bu filmdə iştirakı və düşüncələri haqda mənimlə də paylaşmışdır:

-Matilda, müharibə nədir? Uşaqlıda müharibəni necə təsəvvür edirdiniz? Bu haqda təsəvvürləriniz ekran əsəri ilə üst-üstə düşdümü?

- Yüksək mövqe tutan insanların siyasi/dini qarşıdurmalara görə nifrət üzündən əhalini tam zülmətə və zorakılığa sürükləməsi deməkdir müharibə. Əvvəllər mənim müharibə haqda obyektiv fikirlərim var idi, o vaxtkı Avropa xalqının tarixi ilə bağlı müəyyən təsəvvürlərim var idi. Mənim üçün bütün hekayələr, baş verənlər, Mişa Defonsekanın həyat tarixçəsi sadəcə bir dəhşət idi. Mən inana bilməzdim ki, bəşər tarixində bu cür sınaqlardan keçib insanlar.

-“Canavarlarla yaşamaq” kino sahəsində debütünüzdür. Kino aləminə gəlişiniz necə baş verdi?

-Uşaqlıqda aktrisa olmaq arzusunda deyildim. Fransa və Belçikada böyük bir kastinq keçirilirdi, anam bu barədə onun dostu sayəsində bildi və məndən sadəcə cəhd edib-etməmək istədiyimi soruşdu, mən isə qəbul etdim. Kastinqdə 500-ə yaxın qız iştirak edirdi. Bir neçə ay mən də kastinqlərdə iştirak etdim. 8 yaşım var idi. 

- Filmin ssenarisi və obrazın özü nə kimi təəssüratlar bağışlamışdır sizə?

-Mən çox balaca idim və buna baxmayaraq Mişanın hekayəsindən çox təsirlənmişdim. İkinci Dünya Müharibəsi haqqında çox şey kəşf etdim, fərqli duyğular hiss etdim və həmin duyğuları ekrandan tamaşaçılara ötürmək başlıca məqsədim idi.

-Filmdə yaşınıza və bu sahədə təcrübəniz olmadığına görə olduqca peşəkar performans nümayiş etdirmisiniz. İncəsənət üzrə təhsil almısınız, yoxsa bu xüsusi/fitri bir istedaddır? Peşəkar insanlarla təmasda olub işləmək çətin deyildirmi?

-Rolumun yükü olduqca həcmli idi. Valideynlərimin heç biri peşəkar aktyor deyil. Nümayiş etdirdiyim maraqlı performans heç yerdən qaynaqlanmır. Sadəcə obrazımda çox təsorlənmişdim və onu yüksək səviyyədə nümayiş etdirmək üçün güclü bir enerji gəlmişdir mənə. Mişa obrazını ekranda yaratmaqda çətinlik çəkmədim, çünki çox yaxşı hazırlanmışdım və rolumun mahiyyətini aydın şəkildə izah etmişdirlər mənə. Və ən əsası, məni kino aləmi ilə tanış edən sevimli insanların əhatəsində idim.

-Mişa güclü xarakterə malik bir qızdır. O, möhkəmdir, eynilə o dərəcədə də həssasdır. Mişanın xarakteri Matildanın xarakterlərində bənzərlik varmı?

-Mişa çox qeyri-adi qızdır. Uşaq ikən çox coşğun enerjili idim. Öz aləmim var idi, həmişə kənarda olurdum; bir yerdə dayanmırdım, təbiətdə oynayanda həmişə dırnaqlarımın altına palçıq yığılırdı. Düşünürəm ki, mən cəsarətli və dözümlü şəxsəm. Mişanın obrazı mənə çox şey öyrətdi və xarakterimi daha da cilaladı.

-Mişanın gücü nədə idi? Bu qədər illər ərzində ona Avropanın demək olar ki, yarısını aşmağa nə kömək etdi?

-Onun gücü məsumluğundan qaynaqlanır: dünyanın bu qədər qəddar olduğunu bilməyəndə qorxmursan. O, qorxunun nə olduğunu çöllərdə öyrəndi, amma heç nə onu əvvəllər qorxuda bilməzdi və valideynlərini axtarmağa getməməyə inandıra bilməzdi. Sevgi içində böyüdükdə real aləmin şiddəti daha da toxunur sənə. Lakin bu şiddətlə üz-üzə dayanmaq yenə də mümkündür, çünki insanın zirehi onun möhkəm iradəsidir. Mişa çox iradəli qızdır.

-Filmdən yaddaqalan, maraqlı məqamlarla bölüşə bilərsiniz?

-Mən rekvizitlər üzrə rəssamla yaxından dostlaşmışdım,  xoş və çox yaradıcı insan idi. Onun 60 yaşı vardı, mənim isə 8 yaşım vardı və biz həmişə çəkilişlərdə birlikdə əylənirdik. O, tez-tez mənə filmdə istifadə olunan rekvizitlərlə hiylələr göstərirdi və sonunda mənə Mişa üçün öz əlləri ilə hazırladığı gəlinciyi (Geruşa) və kompası hədiyyə etdi. Mən o dəyərli hədiyyələri hələ də qoruyub saxlayıram. Rəssam illər əvvəl vəfat etdi, amma mən hələ də onun haqqında çox düşünürəm. Uşaq ikən yaradıcı insanlarla ünisyyətdə olmaq, onlarla böyümək çox qeyri-adi təcrübədir. 

Mama Rita və Papa Ritayla çəkilmək zövq verirdi mənə. Onlarla çəkiliş meydançasında çox əyləncəli vaxt keçirmişdim.

-Balaca Matildaya bu maraqlı təcrübə ilə bağlı demək istədikləriniz varmı?

- Kino sahəsindəki bu təcrübədən doyunca həzz al, çünki bu, ömürlük ürəyində iz qoyan və heç vaxt unutmayacağın bir təcrübədir. 

                                  ***

İngilis dilində

"The cruelty of humans and the mercy of animals..."

I lived among wolves, and I became one with my body and soul. That is why people cannot understand the fierce force living within me, the irresistible desire to bite when attacked, the hunger I cannot kill, and the wild freedom I have sought everywhere since the time they kept me locked away.

(Misha Defonseca)

From the moment humans came into existence, they have fought, waged war, and killed. They have done so for survival, for freedom, for their homeland, for their loved ones, and for their desires. Turning the pages of history, tracing the Homo sapiens wielding spears to hunt mammoths, observing tribal conquests, wars between nations and peoples-not just chronologically but through the lens of human consciousness it becomes evident how humanity has become increasingly entangled in the concepts of "struggle" and "war." Humankind has traversed a long road of mental development. It acquired the ability to speak, express thoughts, and, gradually, distinguish itself from animals through the evolution of consciousness. Social structures changed, cities and states emerged. Amid all these awe-inspiring, monumental changes, one thing has remained constant: the fire, anger, and rage that burn within humans. Even today, the so-called "conscious" and "rational" human takes up arms, believing that by taking another's life, they have achieved something great, reaching the pinnacle of existence.

World War II is a terror that left an indelible mark on human history. The number of books written, films made, and works of art created about it is beyond measure.

"Surviving with Wolves" is one such work, a film by French director and producer Vera Belmont. It presents a cinematic perspective on the horrors of the last century, inspired by Misha Defonseca's literary work.

In 1997, the book "Misha: Memoirs of the Holocaust" by the Belgian writer Misha Defonseca (real name Monique de Wael) was published. This book quickly became popular throughout Europe and was translated into 18 languages.

In the 20th year, the French director and producer Vera Belmont brought this book to the screen.

War... It does not knock on the door, it does not ask permission to enter, on the contrary, it enters the peaceful life of people like a merciless hurricane, destroying everything in its path. War can be viewed in different ways - through the eyes of a soldier going to war, through the eyes of a mother who is afraid for her children's life, through the eyes of someone who has escaped the blockade because of hunger and cold... But the most terrible thing is to see the war through the eyes of a child. With the eyes of a child who does not understand what is happening, why the smile is missing from the face of his parents, why the houses around him are burning, and why strange birds are flying in the sky.

(Misha Defonseca)

1941. Another timid, pure being a little Jewish girl named Misha comes into this world during an era when human rage and brutality know no bounds. Amid the horrors, like any other child, she simply wishes to live a curious, fulfilling life. But war shows no mercy, not even to her.

She does not lose her life though perhaps it might have been a kinder fate. 

Instead, something far more horrifying occurs. Misha’s parents are deported from Belgium. Although a family temporarily takes the little girl under their guardianship, she is soon abandoned to her fate and left an orphan.

From the moment Misha is taken in, Belmont’s film starkly highlights the inhumanity and chauvinism of the time, weaving it into the core narrative. (In this film, comparing humans to “wild beasts” feels almost inappropriate, as the distinction between humans and animals becomes all too glaring.)

From her very first steps into the household, Misha becomes a target of ridicule and is subjected to relentless humiliation. Madame Vale, who agreed to care for the Jewish girl in exchange for money, found little joy in her presence. She vented all her hatred for Jews on the innocent child.

Only two people - Madame Vale’s brother, Joze, and a woman named Marta show Misha genuine warmth and treat her like their own child. In doing so, they bring a faint glimmer of light into her life. During her time there, Misha not only encounters real humanity but also forms bonds with loyal, faithful creatures - Mama Rita and Papa Rita, the dogs. Yet fate does not spare her. Misha loses Joze and Marta, who had made her forget her parents’ absence. They too are deported.

Determined to find her parents, Misha sets out for the East. Her decision to search for them unexpectedly leads her down a long and arduous life journey, full of challenges and unpredictability.

Throughout the film, despite the unimaginable hardships endured by the helpless girl, Misha refuses to succumb to fear, anxiety, or the confusion brought on by unexpected dangers. Gradually, the trials of survival strip her of her physical and emotional human traits. Forced into the wilderness fields and forests she hunts animals for food and acquires survival skills dictated by her dire circumstances.

Before long, Misha encounters wolves in the forest and becomes a fully integrated creature of nature. Her imagined “Mama Rita” seems to accompany her, as if guiding her back to life.

The terms “wolf,” “wolf and man,” and “wolf and child” trace their origins back to ancient times. Historically, for most peoples of the world, the wolf has symbolized rage, aggression, savagery, greed, bloodlust, and cunning. In European consciousness, the wolf is also perceived as a true specter of terror a horrific embodiment of evil and the devil himself.

However, Belmont’s film offers a starkly contrasting perspective, highlighting the wolf as a noble and loyal creature. The wolf’s courage, desire to protect the weak, and leadership qualities have inspired many legends. Based on these legends, wolves are even considered the ancestors of several tribes.

The role of the wolf in the founding of the Ancient Roman Empire is undeniable. The envious brother of King Numitor, Amulius, attempts to kill his twin nephews, Romulus and Remus, by casting them into the Tiber River. However, the infants survive, and a she-wolf, hearing their cries, nurses them. The Capitoline Wolf cares for the twins under a fig tree until a shepherd discovers them.

The idea of the wolf’s salvific mission is also prominently featured in many ancient Turkic legends and written monuments. In the epic Oghuz-nama, Oghuz Khan addresses his tribe before setting out on a campaign with the following speech:

“I have become khan, let us take up bow and shield, The ‘Grace’ will be our emblem,

The ‘Blue Wolf’ will be our battle cry.”

(Uran refers to the war cry.)

Another legend tells the following story: A young boy from a village was the sole survivor of a neighbor’s raid—neither the villagers nor the enemy soldiers dared to kill him. Too young to fend for himself (still practically an infant), the boy was discovered and cared for by a she-wolf, who protected him and fed him with her milk.

The phrases “wolf,” “wolf and man,” and “wolf and child” have ancient roots. For many peoples throughout history, wolves symbolized rage, aggression, savagery, greed, and cunning. In European consciousness, wolves also represented terror, evil, and even the devil’s embodiment.

However, in her film, Belmont presents the opposite view, emphasizing the wolf’s loyalty and courage. The wolf’s bravery, protective instincts, and leadership abilities have inspired countless legends.

For instance, wolves played a crucial role in the foundation of the Roman Empire. King Numitor’s envious brother Amulius attempted to kill his nephews, Romulus and Remus, by casting them into the Tiber River. However, they survived. A she-wolf heard their cries and nursed them until a shepherd found them beneath a fig tree.

Similarly, the notion of the wolf as a savior is present in ancient Turkic myths and inscriptions. In “Oghuz-Nama,” Oghuz Khan declared to his kin: “I am your Khan; let us take bow and shield. The ‘Blue Wolf’ will be our battle cry.”

In another legend, a young boy survives an enemy attack that wipes out his entire village. Too small to fend for himself, he is found and nurtured by a she-wolf, who feeds and protects him.

These legends of the gray wolf and the “wolf and child” ideology are vividly portrayed in the film. When humans show no mercy to a child, it is a wild animal a wolf that brings it food, opens its heart, and unknowingly grants it the entire world.

Recalling Kipling’s “The Jungle Book” and Burroughs’ “Tarzan,” we see that even the most dangerous animals often spare children. These works may include fantastical elements, but they highlight a universal truth: maternal instinct is not exclusive to humans; it extends to animals as well.

Every time Misha grows more disillusioned with humans, she takes another step closer to nature. Surrounded by the wolves’ care, she imitates their movements, absorbs their scent, and refuses to lose her sense of belonging. The harmony of instinct and intellect gives her strength. She realizes she is not alone, finds stability, and feels hope - hope of finding her parents.

The most striking aspect of the film is Misha’s relentless struggle for life. Amid the horrors engulfing the world, she embarks on a journey to find her unknown fate her parents, whether alive or dead.

Her love for her parents, the loyalty learned from Mama Rita, and her unshakable faith kept her from giving up. At just seven years old, she undertakes a three-year-long, arduous journey that sharpens her resilient character and opens her eyes to the world. Yet, love remains her guiding force, enabling her to endure.

This was not just a fight for survival but also an internal struggle with her identity. During the war, she created her own world to avoid losing herself. Her mother was Mama Rita, her confidante was the doll Gerusha gifted by her parents, and her shield was her indomitable character.

The film’s conclusion delivers a profound emotional blow: Mama Rita, Papa Rita, and the other wolves are killed by hunters…

Surviving with Wolves demonstrates the chaos created not only by society but also by nature through human actions and the use of weapons. All creatures created by God are superior beings, and the wolf stands as a unique creature reflecting the power of nature. There is a mysticism in its gaze and howls. Its existence embodies protective strength. Mama Rita and Papa Rita (wolves) were not only part of the forest but also Mişa’s talismans. After their death, both the forest and Mişa felt orphaned. In the scene where Mama Rita dies, Mişa weeps over her body, asking, “Why do they do this?” This question, “Why do they kill? Why do they torture, why do they hurt? Why don’t they love my parents and take them from me?” reveals the helplessness that reflects the true nature of the wild.

Belmon does not leave the audience with the unbearable suffering of the protagonist until the end. Misha is saved. However, the three years of wandering and struggle have left the little girl profoundly changed. She has lost her health, her psychological stability, and even her childlike appearance. What remains unchanged within Misha is her unwavering, passionate love for her loyal companions-Mama Rita and Papa Rita. When she is placed in a hospital, Joze finds her.

Can you walk?

(Misha nods, saying "yes.")

-Then let's go home.

No, I'll wait for my parents here.

It would be better to wait for them at our place. You can fill your stomach with Martha's delicious cooking.

How will they know I'm back?

We'll come here every day

Every day?

Every day.

Do you promise?

I give you my word as a man.

(Excerpt from the dialogue between Misha and Joze)

The film's success revolves around Matilda Goffart's compelling performance. Cinematographer Pierre Сottereau and composer Émilie Simon skillfully highlight the trials endured by the little girl.

A few years ago, the author of the book admitted that the story was actually a work of fantasy. Monique de Wael's parents were indeed deported by the Nazis, but they were Catholic members of the Belgian Resistance, not Jews. Many other details of the

"memoir" were also fabricated. While this revelation disappointed readers, the story's emotional power remains undiminished. Even as a work of fiction, it pierces the heart.

During the First and Second World Wars, people endured unimaginable horrors: some froze to death in the woods after fleeing in terror, some suffered unimaginable torment in captivity, and others continued to live as the walking dead. This story is just a fragment of the human suffering of those times.

For this reason, I believe Misha Defonseka's character and her trials can be perceived as real. After watching documentaries and feature films about war, one can easily imagine this story as true.

It's worth noting that every war film uniquely captures a specific tragic period of human life. In this film, the protagonist is Misha Defonseka. Actress Matilda Goffart's portrayal leaves no one indifferent. For her age, she delivered an exceptionally mature performance. Matilda shared her thoughts and experiences about her role in the film with me:

-Matilda, what is war? How did you imagine war as a child? Did your perceptions align with the film?

-"War, to me, is when people in high positions, driven by hatred due to political or religious conflicts, drag the population into darkness and violence. I used to have objective views about war, and certain ideas about the history of European peoples at that time.

For me, all the stories, the events, and the life history of Misha Defonseka were simply horrifying. I couldn't believe that humanity had gone through such trials."

-"Surviving with Wolves" is your debut in the film industry. How did you come to acting?

-"As a child, I didn't dream of becoming an actress.

There was a big casting in France and Belgium, and my mother found out about it through her friend. She asked me if I wanted to try, and I agreed. About 500 girls were participating in the casting. I took part in it for several months. I was 8 years old."

-What impression did the script and the character leave on you?

"I was very young, and even though I was little, I was deeply affected by Misha's story. I discovered a lot about World War II, felt different emotions, and my main goal was to convey those emotions to the audience through the screen."

- Despite your age and lack of experience in acting, you delivered a remarkably professional performance. Have you studied the arts, or is this natural talent? Was working with professionals challenging?

-The role was immense in scope. Neither of my parents are professional actors. My performance wasn't rooted in training; I was simply very moved by the character and felt a strong energy to portray her at the highest level. I didn't find it difficult to embody Misha because I was well-prepared and had the essence of the role clearly explained to me. Most importantly, I was surrounded by wonderful people who introduced me to the world of cinema.

-Misha is a strong girl-resilient yet equally sensitive. Are there similarities between her character and Matilda's?

-Misha is an extraordinary girl. As a child, I was full of energy. I had my own world and was always off to the side, never staying still. When playing outside, my fingernails were always caked with mud. I think I'm courageous and resilient. Misha's character taught me a lot and refined my own character.

-What was Misha's strength? What helped her cross nearly half of Europe over the years?

-Her strength came from her innocence: when you don't yet understand how cruel the world can be, you aren't afraid. She learned about fear in the wilderness, but nothing could frighten her before that or convince her not to search for her parents.
When you grow up surrounded by love, the harshness of the real world hits you harder. Yet, it's still possible to face that harshness because your armor is your strong will. Misha is a girl of remarkable determination.

- Can you share memorable moments from the film?

-I became close friends with the props artist, a kind and highly creative individual. He was 60, and I was 8, and we always had fun on set together. He often showed me tricks with the props used in the film and eventually gifted me a doll (Gerusha) and a compass he had made by hand for Misha. I still treasure those gifts. The artist passed away years ago, but I think of him often. Growing up surrounded by creative individuals was an extraordinary experience.

It was also a pleasure to work with Mama Rita and Papa Rita. I had a lot of fun with them on set.

-Do you have anything you'd like to say to the young Matilda about this unique experience?

-Savor this cinematic journey, because it's an experience that will leave a lifelong mark on your heart and one you will never forget.

Müəllif: Nəzrin Mahu

Tərcümə etdi: Fevralina (Məhluqə Məmmədzadə)