Qoderzi Çoxeli - Küknarlara məktub

Dəh­şət­li yu­xu­lar Cğu­na­ya əziy­yət ve­rir­di, o, qəfil­dən dik­si­nib oyan­dı. Xey­li vaxt ba­şı­nı sal­la­yıb çar­pa­yı­da otur­du, yu­xu­su­nu xa­tır­la­ma­ğa ça­lış­dı. Son­ra pal­çıq­lı çək­mə­lə­ri­ni ge­yi­nib fi­kir­li-fi­kir­li Be­ri­nin evi­nə sa­rı yol­lan­dı.
Gü­nəş çıx­dı­ğı yer­dən xey­li ara­lan­mış­dı. Be­ri­nin evi­nin qa­ba­ğın­da kən­din qo­ca qa­rı­la­rı yı­ğı­şıb nə haq­da­sa pı­çıl­da­şır­dı­lar. Be­ri­nin ar­va­dı da on­la­rın ara­sın­day­dı, üzü­nü əli­nə söy­kə­yib evin pən­cə­rə­si­nə ba­xır, kök­sü­nü ötü­rür­dü. Sa­kit­li­yi yal­nız ha­sa­rın tax­ta­sı­nın ba­şı­na qon­muş qar­ğa po­zur­du. Qar­ğa san­ki bəd xə­bər­lər qa­rıl­da­yır­dı.
– Zəh­ri­mar, çor, Al­lah sə­si­nizi ba­tır­sın, – qo­ca qa­rı­lar de­yi­nir­di­lər.

Cğu­na ha­sar­dan tax­ta­nın bi­ri­ni qo­pa­rıb qar­ğa­ya at­dı. Qar­ğa uçub in­di də ey­va­nın üs­tü­nə qon­du, qa­rıl­da­ma­ğı­na da­vam elə­di. Cğu­na yer­dən yas­tı daş gö­tür­dü, di­va­rın di­bi­nə qı­sı­la-qı­sı­la ya­xın­la­şıb da­şı at­dı. Qar­ğa yal­nız ye­ri­ni də­yiş­di. Cğu­na qa­rı­la­rın ya­nı­na qa­yıt­dı.
– Ne­cə­di ki­şi­nin ha­lı? – Be­ri­nin ar­va­dın­dan so­ruş­du.  
– Ge­cə ye­nə ürə­yi sı­xı­lır­dı.
– İy­nə vur­du­lar?
– Yox, qoy­ma­dı.
– Heç ol­ma­sa, bir az qu­ru­yub­mu?
– Qu­ru­yur, elə onun dər­di­di də ki­şi­ni öl­dü­rən. Ürə­yi də elə ona gö­rə ağ­rı­yır.
– Hə­kim gəl­mə­miş­di?
– Bu sə­hər gəl­di, – de­yib, Be­ri­nin ar­va­dı kök­sü­nü ötür­dü.
– Bəs, nə de­di?
– Əgər yaz­dı­ğım iy­nə­lə­ri vur­dur­ma­sa, qu­ru­yan de­yil, de­yir. Nə qə­dər yal­va­rı­rıq, vur­ma­ğa qoy­mur.
– Ay­rı dər­man­lar yaz­ma­dı?
– Hə­lə yox, içə­ri­də­di, da­nı­şır­lar.

Cğu­na evə gir­di. Be­ri çar­pa­yı­da otur­muş­du. Pal­ta­rı­nın sol çiy­ni­ni kəs­miş­di­lər, or­dan ba­la­ca kük­nar ağa­cı­nın ba­şı gö­rü­nür­dü. Çıl­paq ayaq­la­rı­nı çar­pa­yı­nın qa­ba­ğın­da qa­zıl­mış ye­rə sal­la­yıb, üs­tü­nə su tö­kür­dü.
– Be­lə elə­mə, Be­ri, elə­mə, so­yuq də­yər, özü­nü ni­yə öl­dü­rür­sən? – altmış ya­şı­na çat­mış hə­kim, al­çaq­boy­lu yə­hu­di qa­dın yal­va­rır­dı. Bu hə­kim Qu­da­ma­ğa­ri­li­lə­rin mü­a­li­cə mə­lə­yi­di.
– A ki­şi, be­lə də iş olar, iy­nə­lə­ri vur­ma­ğa qoy­mur­san, özün də ayaq­la­rı­nı so­yuq tor­pa­ğa – su­ya sa­lıb­san, be­lə şey­nən dər­di­nə dər­man olar?
– Mə­nə yox, am­ma bu­na kö­mə­yi də­yər.
– Be­ri çiy­nin­də­ki ba­la­ca kük­na­rı gös­tər­di.
– A sa­ğol­muş, bə­yəm, ba­şa düş­mür­sən ki, sən öl­sən, kük­nar da məhv ola­caq? Nə üzə du­rur­san, vur­dur da iy­nə­lə­ri­ni.
– İy­nə­lər onu qu­ru­dar, gör­mür­sən, ne­cə so­lu­xur. Be­ri ayaq­la­rı­nı bas­dır­dı­ğı tor­pa­ğa ye­nə su tök­dü. Bir yad adam ota­ğa gi­rib, on­lar­la sa­lam­laş­dı. Be­ri onun sa­la­mı­nı alıb, da­ma­ğın­da­kı si­qa­re­ti gös­tər­di:
– Sön­dür, onun tüs­tü­sü­nün kük­na­ra zi­ya­nı də­yə bi­lər. Tə­zə gə­lən adam si­qa­re­ti sön­dü­rüb de­di:
– Mən si­zin mək­tə­bin tə­zə coğ­ra­fi­ya mü­əl­li­mi­yəm, bu qə­ri­bə ha­di­sə­ni eşi­dib, si­zə gəl­mi­şəm. Çox tə­əc­cüb­lü­dü, bi­rin­ci də­fə eşi­di­rəm ki, in­sa­nın çiy­nin­də kük­nar bi­tib. Heç inan­maq ol­mur. Siz al­lah, mə­ni ba­şa sa­lın gö­rüm, bu nə iş­di be­lə?
– Bur­da də­rin­dən ba­şa sa­lı­na­sı nə var, elə-be­lə çıx­dı da kük­nar, vəs­sa­lam,
– Be­ri ca­vab ver­di.
– Siz nə da­nı­şır­sı­nız, ne­cə yə­ni vəs­sa­lam. Mən­sə eşit­mi­şəm ki, siz kük­na­ra öz öv­la­dı­nız ki­mi ba­xır­sı­nız. Ha­va­da gəz­di­rir­si­niz ki, dər­man­lar onu qu­rut­ma­sın, öz hə­ya­tı­nı­zı təh­lü­kə­yə sa­lır­sı­nız. Ona öz öv­la­dı­nız, ca­nı­nı­zın bir his­sə­si ki­mi ba­xır­sı­nız? Adam lap mat qa­lır…

– Mə­nim uşaq­la­rım yox­du, – Be­ri de­di, tə­zə si­qa­ret yan­dır­maq is­tə­yən mü­əl­lim­dən xa­hiş elə­di.
– Müm­kün­sə, bur­da çək­mə­yin.
– Ba­ğış­la­yın, ta­mam ya­dım­dan çı­xıb. Bir də ki, elə bi­lir­si­niz, mə­ni si­zin ar­va­dı­nız gön­də­rib, yox, bu mə­nim öz məs­lə­hə­tim­di: siz müt­ləq iy­nə­lə­ri vur­dur­ma­lı­sı­nız, yox­sa ürə­yi­niz sa­ğal­maz. Kük­nar­lar, ba­to­no(gür­cü­cə hör­mət­li mü­ra­ci­ət for­ma­sı­dı (tərc.) me­şədə nə qə­dər de­sən, var, siz­sə bir ba­la­ca ağac­dan öt­rü… .
– Əgər si­zin çiy­ni­niz­də bit­səy­di, ney­nər­di­niz? – Be­ri so­ruş­du.
– Si­zin ki­mi ürə­yim ağ­rı­sa, əl­bət­tə, dər­man­la­rı atar­dım. Siz­sə öz hə­ya­tı­nı­zı təh­lü­kə­də qo­yur­su­nuz, bu hə­rə­kət­lə də içi­niz­də ya­şa­yan al­la­hı öl­dü­rür­sü­nüz.
– Bə­yəm, bu kük­nar can­lı de­yil? – Be­ri dil­lən­di.
– O kük­nar on­suz da qu­ru­ya­caq.
– Bəl­kə də qu­ru­mur, – de­yib, Be­ri get­mə­yə ha­zır­laş­dı.
– Ha­ra ge­dir­sən? – Cğu­na so­ruş­du.
– Bu­nu gəz­dir­mə­li­yəm, bur­da ha­va çox bür­kü­dü, doğ­ru­dan da, qu­ru­ya bi­lər.
– Ürək dam­cı­la­rı­nı içəy­di­niz… – hə­kim xa­hiş elə­di. Be­ri heç nə de­mə­yib, en­siz qa­pı­dan eh­ti­yat­la çıx­dı ki, kük­na­rın bu­daq­la­rı iliş­mə­sin.
– Siz al­la­ha ina­nır­sı­nız? – hə­kim mü­əl­lim­dən so­ruş­du. O isə özü­nü itir­di.
– Yox, bu­nu elə söz­gə­li­şi de­dim.

Çox tə­əc­cüb­lü ha­di­sə­di: İn­sa­nın çiy­nin­də ne­cə bi­tib? Bun­dan son­ra hər şe­yə inan­maq olar. Ne­cə olub ki, bi­tib kük­nar?
– Mü­ha­ri­bə­də ya­ra­la­nıb, me­şə­də ya­ra­sı­na kük­nar to­zu tö­kü­lüb, – hə­kim ca­vab ver­di.
– Ne­cə ola­caq, gö­rən, kö­mə­yi də­yə­cək? – Cğu­na so­ruş­du, bu su­al­la elə bil, dər­di­ni də söy­lə­di.
– Gə­rək bir­tə­hər iy­nə­lə­ri vu­raq ki, kük­nar qu­ru­sun.
– Ne­cə vu­ra­san, gör­mür­sən, ge­cə də yat­mır, hey kük­na­rı öz uşa­ğı ki­mi sı­ğal­la­yır.
– Ürə­yi tab gə­tir­mə­yə­cək, mü­a­li­cə olun­ma­lı­dı.
– Doğ­ru­dan da, bu mə­sə­lə çox də­rin­dən öy­rə­ni­lə­si­di, – mü­əl­lim si­qa­re­ti­ni tüs­tü­lət­di.

***

Be­ri xey­li qoz­luq­da gəz­di, son­ra fi­kir­ləş­di ki, fın­dıq­lıq­da gəz­mək kük­na­ra da­ha çox xe­yir ve­rər, ona gö­rə də yu­xa­rı get­di. Yol­da me­şə­bə­yi ona rast gəl­di.
– Ne­cə­di, qu­ru­yur? – Be­ri­dən so­ruş­du.
– Hə, nə­sə yax­şı de­yil.
– Elə bil, sə­nin ürə­yi­nin ağ­rı­sı da bu­nu göz­lü­yür­müş.
– Elə onu de də!
– Dü­zü, al­la­hın rəh­mi­nə nə de­yim, bu me­şə­lər­də kük­nar bit­mir, sə­nin çiy­nin­də har­dan bit­di… Onun əvə­zin­də bir uşaq ver­səy­di…
– Mən elə bu­na gö­rə də min­nət­da­ram Al­la­ha: kaş, qu­ru­ma­ya.
– Nə qu­ru­ma­ya, gör­mür­sən, ar­tıq so­lu­xur. Bir də, a ki­şi, a sa­ğol­muş, bəxt de­yil, bəs, nə­di, ni­yə al­lah ay­rı ağac bi­tir­mə­di, ye­nə gi­las­dan-zad­dan ol­say­dı… Tan­rı­nın in­sa­fı yo­xuy­muş ki…
– Mən heç də na­ra­zı de­yi­ləm. – Be­ri de­di.
– Elə bir ya­na ba­xan­da, sən dü­zü­nü de­yir­sən.
 
Eşit­mi­şəm, kük­nar qo­za­sın­dan qur­saq dər­ma­nı dü­zəl­dir­lər, bu ağ­rı mə­ni öldür­dü, a ki­şi. Bi­zim me­şə­lər­də­sə bir kük­nar da tap­maz­san, bü­tün və­ləs­nən pa­lıd­dı. Qar­da­şım­san, əgər qu­ru­ma­yıb, bar gə­tir­sə, ba­rı­nı heç kə­sə ver­mə, mə­nə ver, bəl­kə bu ağ­rı­ya dər­man ol­du. Yox­sa val­lah, az qa­lır öl­dü­rə mə­ni.

Be­ri kük­na­rın ilk ba­rı­nı me­şə­bə­yi­yə söz ve­rib, tək-tən­ha yo­lu­na da­vam elə­di. Tə­pə­nin ba­şın­da otu­rub din­cəl­di. Dörd tə­rə­fi açıq­lı­ğıy­dı, hə­mi­şə bu­ra­da ayaq sax­la­yıb, din­ci­ni alar­dı, kük­na­rı sı­ğal­la­yar­dı. Bu yer çox xo­şu­na gə­lir­di. Bir az din­cə­lən­dən son­ra qalxdı, kol­luq­da elə giz­lən­di, an­caq kük­nar gö­rü­nür­dü. Be­lə­cə o vax­ta­can dur­du ki, kük­na­rın üs­tü­nə ba­la­ca bir quş­cu­ğaz qon­du, bir az cig­gil­də­yib, uçub get­di. Be­ri qal­xıb, qu­şun da­lın­ca min­nət­dar­lıq­la bax­dı. Son­ra ye­nə ba­yaq­kı ye­rin­də, otu­rub sol çiy­ni­ni qa­ya­lıq­dan əsən kü­lə­yə yö­nəltdi. Aşa­ğı­da­kı Araq­vi me­şə­li­yi mil­yon göz­lə ona ba­xır­dı. Lap aşa­ğı­da isə tə­pə­lə­rin ara­sın­da bö­yük bir kənd gö­rü­nür­dü. Kol­xo­zun ida­rə­si bu kənddəy­di. Hün­dür, ağ daş­dan ti­kil­miş bi­nay­dı.

Be­ri­nin ağ­lı­na be­lə bir fi­kir gəl­di. İda­rə­yə ge­dib, sədrdən put­yov­ka is­tə­sin. Özü də elə ye­rə ki, ora bü­tün kük­nar­lıq ol­sun. Bəl­kə hə­min ye­rin ha­va­sı düş­dü, onun kük­na­rı qu­ru­ma­dı. Bu fi­kir ağ­lı­na gə­lən ki­mi, ürək ağ­rı­sı da ya­dın­dan çıx­dı, qa­ça-qa­ça aşa­ğı­ya tə­rəf üz qoy­du. Tə­əc­cüb­lən­miş adam­lar Be­ri­ni gö­rüb, da­lın­ca düş­dü­lər. Kol­xoz səd­ri öz ota­ğın­da otur­muş­du.

– Put­yov­ka is­tə­yi­rəm.
– Nə put­yov­ka, ba­şa düş­mü­rəm.
– Sədr tə­əc­cüb­lən­di.
– Elə ye­rə ki, ora kük­nar­lıq ol­sun.
– Biz bur­da iş­lə məş­ğu­luq.
– Bi­li­rəm.
– Bəs, on­da nə is­tə­yir­sən?
– Bəl­kə dü­zəl­də bi­lə­sən?
– Müm­kün de­yil.
– Xa­hiş edi­rəm.
– A ki­şi, nə zəh­lə­mi tö­kür­sən, sə­nə de­yir­lər, iy­nə­lə­ri­ni vur­dur da!
– Sən də on­la­rın tə­rə­fi­ni sax­la­yır­san?
– Sə­nə heç kəs heç nə de­mə­yib. Hö­cət­ləş­mə!
– Mən ney­lə­yim, bit­di də!
– Bit­di! Qu­ru­yar!

İn­di mə­nim­çün me­şə­çi­lik sov­xo­zu aç, be­lin­də də kol ək, al­ma­dan, ar­mud­dan, zo­ğal­dan da içi­nə qat, bir az da vəh­şi hey­van­lar­dan bu­rax. Ov­çu­lar gi­rər­lər, ağac­la­rı kə­sər­lər, son­ra da qoy­ma mə­ni din­cəl­mə­yə, mən­dən me­şə­bə­yi is­tə, on­la­ra da ma­aş ve­rək, son­ra bi­ri­si bağ evi üçün yer is­tə­sin. Hə, az qal­dı, ya­dım­dan çıx­sın, üzüm­lük də sal, ça­xır çə­kək, be­lə­cə ra­hat ya­şa­yaq…

Əl çək mən­dən, yox­du put­yov­kam, sə­nə nə de­yib­lər, onu da elə. Elə fi­kir­ləş­mə ki, bu­nu mə­nə sə­nin qa­rın öy­rə­dib, yox, mən özüm de­yi­rəm sə­nə, kük­na­rı yox elə! Be­ri səd­rə heç nə de­mə­yib, ida­rə­dən çıx­dı, yo­lu­na da­vam elə­di.

***

Be­ri so­raq­la­şa-so­raq­la­şa Bor­jo­mi­yə­cən gə­lib çat­dı. Çiy­nin­də ağa­cı gö­rüb, onu də­li he­sab elə­yir­di­lər. Meh­man­xa­na­da yer ver­mə­di­lər. Sa­na­to­ri­ya­lar isə din­cə­lən­lər­lə do­luy­du. On­da Be­ri kük­nar­lıq­da bir də­yə ti­kib, gü­nü­nü or­da ke­çir­mə­yə baş­la­dı. Bir ne­çə gün ürə­yi­nin ağ­rı­sı artdı, an­caq son­ra­lar özü­nü yax­şı hiss elə­di. Bir həf­tə­dən son­ra kük­nar da yax­şı­laş­dı, di­ril­di, ya­şıl­laş­dı. Kük­nar bir­dən-bi­rə boy at­dı, Be­ri onun kök­lə­ri­ni si­nə­sin­də hiss elə­yir­di, bu­daq­la­rı­nı üzü­nə to­xun­du­rub, xoş­hal­la­nır­dı. İn­di o, kük­na­rın hər fik­ri­ni ba­şa dü­şür­dü, baş­qa ağac­lar­la da­nı­şı­ğı­nı du­yur­du. Be­ri tə­zə, gö­zə­gö­rün­mə­yən, na­mə­lum, sir­lər­lə do­lu bir ka­i­nat hiss elə­yir­di. İn­di onun bə­də­nin­də axan iki ruh bir-bi­ri­nə sı­ğın­ma­ğa ça­lı­şır­dı. Bə­dən va­hid­li­yə can atır­dı. On­lar bir-bi­ri­ni so­ğur­du­lar, ya­vaş-ya­vaş bir bü­tö­vü dol­du­rur­du­lar. Bir ay­dan son­ra Be­ri­nin ba­şın­dan yu­xa­rı qalxmış kük­nar öz qo­naq­la­rı­nı – quş­la­rı qar­şı­la­yır­dı. Be­ri­nin ürə­yi ar­va­dı­nı, Cğu­na­nı is­tə­di. Me­şə­bə­yi­yə ver­di­yi söz də ya­dın­dan çıx­ma­mış­dı.
– Qorxma, qo­za­la­rı­mı ve­rə­cəm, özü­nü qur­ta­rar­san.

Be­lə qə­ra­ra gəl­di ki, kəndlə­ri­nə­cən me­şə­nin içiy­lə pi­ya­da get­sin, nə adam­lar­la rastla­şar, nə də kük­na­ra qor­xu­lu bir şey olar. Kük­nar me­şə­si­lə vi­da­la­şıb, ge­ri, kən­də yo­la düş­dü.

***

«Kük­nar­la­ra mək­tub!» Bu mək­tu­bu kənddən ya­zı­ram. Özüm də yax­şı­yam. Tez-tez me­şə­də gə­zi­rəm. Kəndçi­lə­rim ya­xın gəl­mir­lər, mən­dən qor­xur­lar. Dü­nən coğ­ra­fi­ya mü­əl­li­mi mən­dən xa­hiş elə­di ki, ye­ni il­də kük­na­rı­mı bə­zə­sin­lər. Mən də ra­zı­laş­dım, an­caq qor­xu­ram ki, bu­da­ğı­mı sın­dı­ra­lar. Bir­cə nə­fər­lə adam ki­mi da­nış­maq olur, o da me­şə­bə­yi­di. Ba­rı­mı ona söz ver­mi­şəm, an­caq ac­göz adam­dı, mə­nim kük­nar ol­ma­ğım­la heç ra­zı­laş­maq is­tə­mir. Hər­dən­bir ye­nə de­yi­nir ki, kaş, gi­las olay­dın, ağ­zı­mı şi­rin elə­yər­dim. Bu gün ye­nə gəz­mə­yə çıx­mış­dım. Ar­va­dım mən­dən ay­rıl­mır, qor­xur ki, bu­da­ğım ağır­lıq elər, uçu­ru­ma-za­da dü­şə­rəm. Öz ta­le­yi­lə ba­rı­şıb. 

Cğu­na ay­rı kən­də köç­dü, da­ha biz tə­rəf­lə­rə gəl­mir. Ürə­yim ya­man is­tə­yir onu, yax­şı dos­tuy­du. Ke­çən həf­tə to­ya get­miş­dim, bir qə­şəng qız­nan rəqs elə­dim. Onun da mə­nim ki­mi bə­döy bə­də­ni var­dı. Bur­da bir əy­yaş ki­mi ya­şa­yır, hər kef­lə­nən­də, bal­ta­nı gö­tü­rüb iti­lə­yir, de­yir:
– Be­ri­ni kə­sə­cəm! Be­ri­ni kə­sə­cəm! 

On­dan uzaq gə­zi­rəm qor­xu­ram, nə de­sən, göz­lə­mək olar kef­li adam­dan, bir­dən doğ­ru­dan da, kə­sər mə­ni. Bur­da­kı me­şə­lər ar­tıq sa­ra­lır. On­lar çox tə­əc­cüb­lə­nir­lər ki, mən yam­ya­şı­lam, rən­gim də­yiş­mir. Mə­ni ye­ri­yən gö­rən­də, də­li olur­lar. Yə­qin be­lə he­sab elə­yir­lər, göy­dən gəl­mi­şəm. Elə qıs­qa­nır­lar ki… 

Mən on­la­ra ba­şa sal­dım ki, göy­dən-zad­dan gəl­mə­mi­şəm. İnan­ma­dı­lar, de­di­lər: 
– Əgər tor­paq­da ya­ra­nıb­san­sa, ni­yə bi­zim ki­mi rən­gin də­yiş­mir. Yer­də­ki ağac­lar ye­ri­mir­lər, sən­sə ha­ra is­tə­sən, ge­dir­sən. Həm də sə­nin yar­paq­la­rın bi­zim­ki tə­ki de­yil. 
– Nə de­yə bi­lə­rəm? Nəy­nən inan­dı­rım on­la­rı? Və­lə­si ye­nə inan­dır­maq olar, qa­lan­la­rı isə ya­man inad­kar­dı­lar. İs­tə­mi­rəm, me­şə­ni pərt elə­yim, bir tə­rəf­dən də on­lar­sız du­ram­mı­ram. 
Me­şə­nin lap or­ta­sın­da ba­la­ca bir çi­nar var, onu hər gün gör­mə­səm, dö­zəm­mə­rəm. Mə­ni gö­rən­də, elə əsir ki… Yə­qin o da mə­ni se­vir. 

Axır vaxtlar­da çox ya­xın­la­şı­ram, de­yə­sən, ar­va­dım şüb­hə­lə­nib. Qor­xu­ram, mə­ni hə­də­lə­yən o kef­li ki­şi­ni tov­la­yıb, çi­na­rı kəs­dir­sin. Mən­cə, kəndçi­lə­rim də ağac­lar ki­mi şüb­hə­lən­mə­yə baş­la­yıb­lar. Kən­din qı­ra­ğın­da bir qo­ca ki­şi ya­şa­yır, bu dün­ya­da bir kim­sə­si yox­du. Qa­baq­lar al­la­ha inan­mır­dı, ona gö­rə də kənddən ara­lan­dı. Kən­din qur­ta­ra­ca­ğın­da ev tik­di, elə bir ha­sar çək­di ki, ora quş da sə­kəm­məz. Bü­tün öm­rü­nü al­la­ha söy­mək­lə ke­çir­di. İn­di qo­ca­lıb, ca­nı-cə­sə­di üzü­lüb, ka­sıb­lıq da be­li­ni bü­küb. Hər­dən ona al­lah xət­ri­nə çö­rək-su ve­rən ola-ol­ma­ya. Qu­ru­muş bə­də­nin­də nə­fə­si zor­la du­rur. İn­di hər gün al­la­ha yal­va­rır, gü­na­hı­nın ba­ğış­lan­ma­sı­nı is­tə­yir. Me­şə­yə ge­dən yol bu ki­şi­nin evi­nin böy­rün­dən ke­çir. Hər də­fə onu gö­rən­də, ya­zıq­lı­ğı­na ürə­yim ağ­rı­yır. Di­zi üs­tə çö­kür, gö­yə ba­xıb de­yir: 
Ey göy­də­ki, mə­nə kö­mək ol! Öz ətə­yi­nə sı­ğın­dır mə­ni. Bax, bu göz­lə­ri­mi yum. Bax, bu dil-ağ­zı­mı sus­dur. Bax, bu diz­lə­ri­mi qır, Ca­nı­mı oraq ki­mi əy. Və apar mə­ni!… Bu hə­yat­dan çı­xar mə­ni. Da­ha yo­rul­dum, bu qa­ran­lıq qu­yu­da göz­lə­mək­dən yo­rul­dum – və bu vaxt mə­ni gö­rən­də, tit­rək səs­lə yal­var­ma­ğa baş­la­yır: Xa­hiş elə fə­lək­dən, mə­nə kö­mə­yə gəl­sin. Xa­hiş elə, kö­mə­yə gəl­sin. Kö­mək elə, xa­hiş elə.

Bu ki­şi­yə, ya­man ya­zı­ğım gə­lir heç özüm də bil­mi­rəm, ne­cə kö­mək elə­yim. Xət­ri­nə dəy­mə­sin de­yə, mən də əl­lə­ri­mi yu­xa­rı qal­dı­rıb, de­yi­rəm: 
– Kö­mək elə, kö­mək elə! Heç kim də gö­rün­mür. Ge­ci­kir… 

Ge­cə­lər ya­man mö­cü­zə­li yu­xu­lar gö­rü­rəm, gah gö­rü­rəm ki, ha­va­da uçu­ram, gah aşa­ğı eni­rəm, tor­pa­ğın ürə­yi­nə gi­ri­rəm, onun dö­yün­tü­sü­nə qu­laq ası­ram. Yer in­san ki­mi nə­fəs alır, hə­lə onun nə­fə­si­ni də eşi­di­rəm. Elə bi­li­rəm, üs­tün­də­ki­lə­rin ha­mı­sı onun özü­nün yu­xu­su­du. Gah da yu­xu­da çox hün­dü­rə qal­xı­ram, or­dan ba­xı­ram ana tor­pa­ğa. 

Yu­xa­rı­dan baş­qa cür gö­rü­nür: O can­lı­dı! Çay­lar – onun qan da­mar­la­rı­dı. Də­niz­lər­lə oke­an­lar – ci­yər­lə­ri­di. Me­şə­lər­lə nə­fəs alır o. Ha­va – onun ru­hu­du. Adəm də özü­dü, Həv­va da. Dün­ya­da hər şe­yin tor­paq­dan ne­cə çıx­dı­ğı, ne­cə ye­nə tor­pa­ğa qa­yıt­dı­ğı uzaq­dan yax­şı gö­rü­nür…
Kaş, hər­dən­bir mə­nim yu­xu­ma ba­xa­sı­nız, gö­rə­si­niz ne­cə­di ana tor­paq. 
Göy­lər? Mən ona ina­nı­ram, çün­ki tor­pa­ğa ina­nı­ram, biz isə tor­pa­ğın bir his­sə­si­yik. Yə­qin ana tor­paq da göy­lə­rin bir his­sə­si­di. Bu­nu hə­lə yu­xu­da gör­mə­mi­şəm. An­caq tor­paq­dan çı­xan şey­lər ge­ri, tor­pa­ğa qa­yıt­dı­ğı ki­mi, elə­cə də tor­paq göy­lə­rə qa­rı­şır. Bi­li­rəm, mə­nim ha­lım­la çox ma­raq­la­nır­sı­nız. Heç fi­kir çək­mə­yin, in­di ürə­yim az ağ­rı­yır. 

Bu gün qa­ra­to­yuq bu­daq­la­rım­da elə şi­rin oxu­du ki, ağ­rım ta­mam ya­dım­dan çıx­dı. Bur­da­kı me­şə­lik­də kük­nar bir­cə mə­nəm. Tə­pə­nin ba­şın­da bir ye­ri çox se­vi­rəm, tez-tez or­da du­ru­ram, or­dan hər tə­rəf gö­rü­nür. Ge­cə­lər yu­xu­da mə­nə elə gə­lir ki, kök­lə­rim tor­paq­da­dı. Ürə­yim si­zi is­tə­yir. Öpü­rəm çox­lu-çox­lu…"

Mək­tu­bun üs­tün­də ün­van ya­zıl­mış­dı: «66793 Bor­jo­mi. Bu mək­tu­bu kük­nar me­şə­si­nə tul­la­yın. Be­ri».

***

Pa­yız­da Be­ri­nin ürə­yi­nin ağ­rı­sı artdı. Bir ge­cə isə kük­na­rın kök­lə­ri­nin diz­lə­rin­dən aşa­ğı­da hiss elə­di. Ürə­yi ya­man da­rı­xır­dı. Ay­lı ge­cə­də ev­dən çıx­dı, be­li gö­tü­rüb, me­şə­yə tə­rəf ge­dən yo­la çıx­dı. Qış ya­xın­la­şır­dı. Ayın işı­ğın­da çıl­paq ağac­lar göy­lər­dən rəhm is­tə­yən adam­la­ra ox­şa­yır­dı­lar. Me­şə­bə­yi­nin dax­ma­sı­nı keç­di. Ge­cə­ya­rı öz se­vim­li ye­ri­nə çat­dı. Bur­dan hər yer ay­dın gö­rü­nür­dü. Be­ri də­rin xən­dək qaz­dı, içi­nə gir­di, son­ra ayaq­la­rı­nın üs­tü­nə tor­paq tök­dü. Be­lə­cə dur­du. Ən axır­da Be­ri iki bə­də­nin bir-bi­ri­nə ne­cə ax­dı­ğı­nı va­hid bir bə­dən ol­du­ğu­nu, na­zik kök­lə­rin ne­cə bö­yük sü­rət­lə tor­paq­dan ya­pış­dı­ğı­nı hiss elə­di. Son­ra isə ilk hiss elə­di­yi şey gü­nə­şin çıx­ma­ğıy­dı.

Tərcümə etdi: Nəriman Əbdülrəhmanlı