Ceyms Coys - Evelin (hekayə)
Qız pəncərə arxasında oturub gecənin küçəni necə fəth etdiyinə baxırdı. Başını pərdəyə söykəyəndə burnu qarşısında tülün küt qoxusunu hiss edirdi. O, yorğun idi.
Gəlib-keçən az idi. Sonuncu evin sakini evinə gəlirdi; qız onun başmaqlarının beton səkidə
çıxardığı səsə qulaq asırdı, qırmızı binanın qarşısından keçəndə isə ayaqlar hamar yerə sürtüldü. Haçansa orada digər balaca uşaqlarla birgə oynadığı kiçik meydança vardı. Sonra Belfestdən olan bir adam bu meydançanı alıb, yerində evlər tikməyə başladı: onların balaca tutqun evləri kimi yox, kərpicdən, qırmızı və ecazkar banları olan evlər. Əvvəllər bütün məhəllə uşaqları bu meydançada oynayırdılar – Divaynlar, Uoterslər, Dannların uşaqları, balaca əlil Kou, bu qız və qardaş-bacıları. Əlbəttə ki, Ernst oynamırdı, o, artıq böyük idi. Atası həmişə onların arxasınca əlindəki yoğun çubuğu yellədərək meydança boyu qaçırdı. Balaca Kou isə atasını görən kimi qışqırmağa macal tapır və qaçanlara tamaşa edirdi. Bəli, nə vaxtsa burada hamı yaxşı yaşayırdı. Anası sağ ikən atası labüd çətinliklərə tab gətirirdi. Aradan xeyli vaxt keçib: indi həm o, qardaş və bacıları böyüyüb, anası isə həyatda yoxdur. Tizzi Dann da vəfat edib, Uoterslər isə İngiltərəyə qayıdıblar. Hər şey dəyişir. Tezliklə o da hamı kimi bu evdən gedəcək.
Ev! Qadın bütün bu tanış əşyalara nəzər yetirərək otağa göz gəzdirdi: neçə illərdir hər həftə silib-süpürdüyu evə hər dəfə bu qədər tozun hardan yığıldığına təəccüblənirdi. Heç vaxt ayrılmaq istəmədiyi bu tanış əsyaları, ola bilsin, bir daha görə bilməyəcəkdi. Bu illər ərzində saralmış bir fotoşəkildə müqəddəs Marqaritanın rəngli daşdan heykəli qarşısında dayanmış keşişin soyadını öyrənməyə heç cür nail ola bilmədi. O, atasının sinif yoldaşı olmuşdu. Gələn qonaqlara bu şəkli göstərən atası ağır səs tonuyla deyirdi:
- O, indi Melbrundadır.
Qız evi tərk edib getməyə razı oldu. Bu, ağlasığan idimi? Öz qərarının bütün tərəfləri barəsində diqqətlə düşündü. Ev onun üçün başı üstündəki dam və bir parça çörək, həmçinin bütün həyatını bölüşdüyü bir nəsnəydi. Düzdür, çox vaxt ev şəraitində və ya bir sıra başqa xidmətlərdə işləmək də lazım olurdu. Görəsən, onun bir gənc oğlana qoşulub qaçdığını dükanda öyrənsələr nə deyərdilər? Yəqin, onu "quşbeyin" adlandırar, yerinəsə elanla birini tapıb işlədərdilər. Miss Geyven çox sevinərdi. O, həmişə qızı danlayırdı, xüsusilə də yanında kimsə olanda.
- Miss Hill, bəyəm görmürsüz ki, bu xanımlar gözləyir?
- Həmişə əyləncədə olasız, Miss Hill, zəhmət olmasa, bir yaxşılıq edin.
O, daha dükan boyu deyinməyəcəkdi.
Tanımadığı diyardakı yeni evdə isə hər şey fərqli olacaqdı. Evelin ərdə olanda hörmətlə qarşılanacaqdı. Ona anasıyla olan kimi rəftar etməyəcəkdilər. Hətta indi – on doqquzdan artıq yaşı olanda da atası ona qarşı kobudluqla davranırdı. O, buna görə ürək çırpıntılarının yarandığına da əmin idi. Onlar böyüyəndə atası onu Herri və Ernsti döydüyü kimi döymürdü, çünki o qız idi, amma mərhum anasına görə döymədiyini xatırladıb tez-tez danlayırdı. İndisə müdafiəsinə sığınacaq heç kimi qalmamışdı. Ernst ölmüş, Herri isə kilsələrin bəzədilməsi işiylə məşğul olduğuna görə həmişə ezamiyyətlərdəydi. Eyni zamanda, pula görə hər şənbə arasıkəsilməz danlaqlar daha dözülməz olurdu. O, həmişə öz yeddi şillinqlik qazancını, Herri də nə qazanırdısa hamısını verirdi, amma hər zaman atasından pul qoparmaq böyük çətinliklə başa gəlirdi. O deyirdi ki, qız israfçı və beyinsizdir, zəhmətlə qazanılmış pulu zir-zibilə verməyə borclu deyil. Bu dava-dalaş ucbatından şənbə günləri evdə hər kəsin qanı qara olurdu. Nəhayət o, qıza pul verirdi, amma arxasınca bazar naharına lazımlı şeyləri almalı olduğunu da deyirdi. Onda qiz başını itirmiş halda dükanlara qaçar, kütlə axını ilə toqquşarkən qara dəri pulqabısını əlində möhkəm tutar, evə gecə əlidolu zənbillərlə qayıdardı. Evdarlıq etmək, öhdəliyinə götürdüyü iki azyaşlı uşağı məktəbə yola salmaq və ya onların vaxtlı-vaxtında yeməyinə nəzarət etmək çox çətin olurdu. Ağır iş – ağır həyat! İndisə qaçmağa qərar verəndə həyat qıza o qədər də pis görünmürdü.
Qiz Frenklə birgə başqa həyat axtarmaq qərarına gəlmişdi. Frenk çox xeyirxah, dürüst və cəsur insan idi. Qız ona qoşulub gecə vaxtı gəmiylə gedəcək, onun həyat yoldaşı olacaq və Frenkin qayıdışını gözləyən Buenos-Ayresdəki evində yaşayacaqdı. Nə yaxşı ki, qız onunla ilk görüşünü xatırlayırdı: oğlan qızın hər gün gedib-gəldiyi baş küçədəki evdə yaşayırdı. Sanki bu, bir neçə həftə əvvəl baş verib. Frenk qapıda dayanmışdı, dimdikli papağı alnına kimi düşsə də uzun saçları bürüncü sifətinə yayılırdı. Sonra onlar tanış oldular. Hər axşam Frenk qızı dükanın qabağında qarşılayır və evinə kimi ötürürdü. Adət etmədiyi gözəl yerlərdə yan-yana oturanda oğlan "Qaraçı qız"ı mızıldayarkən qız elə fəxr hissiylə dolurdu ki! Oğlan musiqini çox sevir və arabir oxuyurdu. Onların görüşdüyünü hamı bilirdi, oğlanın dənizçinin yolunu gözləyən qız barədəki mahnını oxumağa başlamasıyla qızın kefi durulurdu. Oğlan qızı zarafatyana Makovka deyə çağırırdı. Əvvəllər qız pərəstişkarı olduğuna görə öyünürdü, sonra oğlana vurulmağa başladı. Oğlan uzaq ölkələr haqqında çox danışırdı. O, Kanadaya gedən Allen xəttindəki gəmidə ayı bir funta işləməyə başlayaraq bununla da müxtəlif istiqamətlərin müxtəlif gəmilərində qulluq etdiyindən bəhs edirdi. Bir dəfə Maqellan boğazından keçərkən gördüyü qorxulu pataqoniyalılardan da qıza danışdı. İndi o, Buenos-Ayresdə yerləşmiş, vətəninə isə yalnız məzuniyyətə gəlmişdi. Qızın atası, əlbəttə ki, bu bağlılığa qarşı çıxır və qızına onun barəsində düşünməyi belə qadağan edirdi.
- Mən o matroscuğu yaxşı tanıyıram! - deyirdi.
Ata bir dəfə Frenki təhqir etdi, yalnız bundan sonra qız öz sevgilisiylə gizlin görüşürdü.
Küçədə qaranlıq qatılaşırdı. Dizləri üzərindəki iki ağ kağız asta-asta ləkələnərək məktuba çevrilirdi. Biri Herriyə, digərisə atasına ünvanlanmışdı. Onun ən sevimli qardaşı Ernst idi, amma Herrini də az sevmirdi. Son zamanlar atası yaman qoca görünürdü, qızın yeri görünəcəkdi. Bəzən o, çox xeyirxah da ola bilirdi. Elə də uzaq olmayan keçmişdə qız bütün günü çarpayıda xəstəhal uzananda atası ona kabuslar barədə hekayə oxumuş, hətta ocaqda çörək də qızartmışdı. Anası sağ olanda onlar birgə Haut-Hillə piknikə də getmişdilər. Qız xatırlayırdı ki, atası onda anasının şlyapasını başına qoyub uşaqları güldürürdü.
Vaxt keçir, qız hələ də başını pərdəyə dirəyib tülün küt qoxusunu iyləyirdi. Küçədə haradansa uzaqdan küçə arqanının səsi gəlirdi. Melodiya çox tanış idi. Maraqlıdır ki, bu musiqi aləti məhz həmin gecə anasına evi bacardıqca gec tərk edəcəyinə dair verdiyi sözü səsləndirən ərəfədə çalınırdı. O, anasının ölümündən qabaqkı gecəni xatırladı: onda dar və qaranlıq otaqda onun başı üzərində dayanmışdı, küçədəsə qəmli italyan musiqisi çalınırdı. İfaçıya altı pens verib getməyi tapşırdılar. Xatırladı ki, atası özündənrazılıqla xəstənin otağına girərək deyirdi:
- Lənətə gəlmiş italiyalılar. Bura da gəlib çıxıblar.
Qarşısında uzanan anasının həyatından doğan kədər qızın bütün vücudunu dəlirdi. Anasının xırıltılı küt səsini eşidəndə titrədi: "Əyləncəyə son, ağrı, əyləycəyə son!". Bütün vücudunu dəhşət bürüdü. Qaçmaq! Yalnız qaçmaq! Frenk onu xilas edəcək. O, qıza həyat və bəlkə, sevgi də verəcək. Yaşamaq istəyirdi. Nəyə görə bədbəxt olmalıdır ki? Axı xoşbəxtliyə layiqdir. Frenk onu qucaqlayıb bağrına basacaq. O, qızı xilas edəcək.
Qız Nort-Uoll limanında kütlə arasında çəkinə-çəkinə dayandı. Oğlan onun əlindən tutaraq dayanmadan səyahət barədə danışırdı. Limanda əşya kisəli əsgərlər toplaşmışdı. Pavilyonun geniş qapısından aydın pəncərəli nəhəng gəmi görünürdü. Qız susurdu. O, yanaqlarının soyuqdan qızardıgını duyur və həyəcanla ürəyində Yaradana onu aydınlatması və borcunun nədən ibarət olduğunu göstərməsinə görə dua edirdi. Gəmi tüstülü və kobud bir yayılım fiti verdi. Əgər indi qız getsə, sabah artıq Frenklə açıq dənizdə Buenos-Ayresə istiqamət götürmüş olacaqlar. Biletlər alınıb. Məgər onun qız üçün bütün bu etdiklərindən sonra geri çəkilmək olar? Həyəcanlar qızda ürəkbulanma sancıları yaratdı və o, dayanmadan dodaqlarını tərpədərək susqun qaynar dualar etməyə başladı.
Zəng sanki onun ürəyini deşib keçdi. O, Frenkin necə əlini sıxdığını hiss etdi.
- Gedək!
Dənizin bütün dalğaları onun qəlbi ətrafında fırtına yaradırdı. Frenk onu bu fırtınaya tərəf dartırdı. O, qızı boğacaqdımı? Qız hər iki əliylə dəmir məhəccərdən möhkəm yapışdı.
- Gedək!
Yox! Yox! Yox! Bu, ağlabatan deyil. O, həyəcanlanaraq əllərilə sahil məhəccərindən daha bərk tutmağa çalışır və titrəyərək boğuq səslər çıxarırdı.
- Evelin! Evi!
Frenk baryerdən keçib qızı özüylə gəlməyə çağırdı. Kimsə onun üstünə bağırırdı, lakin o, yenə qızı çağırmaqda davam edirdi. Qız çarəsiz heyvanlar kimi solğun sifətini könülsüz olaraq oğlana tərəf çevirdi. Bu simadan Frenkə sevgisiz, sağollaşmaq istəməyən və hətta onu tanımayan gözlər baxırdı.
Tərcümə etdi: Səbuhi Şahmursoy
